شاید یکی از درخشان‌ترین ثمرات دیپلماسی ویژه آقای رئیسی در عرصه سیاست خارجی را باید در رویدادهای دیپلماتیکی جست‌وجو کرد که در حاشیه اجلاس سازمان همکاری‌ اقتصادی موسوم به «اکو» رخ داد. رئیسی در حاشیه این نشست موفق شد قرارداد سه جانبه سوآپ گازی را با حضور «الهام علی‌اف»، رئیس جمهور آذربایجان و وزرای نفت دو کشور به امضا برساند.

قراردادی که نخستین دستاورد بزرگ دیپلماتیک دولت سیزدهم در حوزه انرژی نام گرفت. به موجب این قرارداد مقرر شد که ایران در مرز ترکمنستان روزانه ۵ تا ۶ میلیون مترمکعب گاز صادراتی از این کشور را تحویل گرفته و ما به‌ازای آن را در مرز به جمهوری‌ آذربایجان تحویل دهد.

اما به ثمر رسیدن همکاری در عرصه تهاتر گازی فارغ از مزیت‌های حاصل از آن، بیش از آنکه عنصری تعیین‌کننده در وضعیت کنونی اقتصادی یا کمبود گاز کشور باشد، نشان از نقشی داشت که رئیس جمهور در پی بروز مجدد یکی از بحران‌های تاریخی در منطقه قفقاز از خود نشان داد. ایران در دولت گذشته با وجود ارسال نشانه‌های مثبتی همچون لغو یک طرفه روادید از سوی جمهوری آذربایجان پاسخی درخور و متقابل دریافت نکرده بود و تحرکات راهبردی امریکا و رژیم صهیونیستی در آذربایجان و ایجاد نگرانی‌های امنیتی نسبت به ایران در کنار بحث تحریم از جمله دلایل مسبب این مسأله بود.

علاوه‌بر این، به نظر می‌رسید با توجه به نزاع ارضی آذربایجان و ارمنستان در منطقه قره باغ، دستگاه دیپلماسی ایران در آن زمان نتوانسته بود چنان که باید بر موضع بی‌طرف خود تأکید کند. حال آنکه شرایط در ماه‌های اخیر به نحوی تغییر کرد که در پی بروز مجدد بحران در قفقاز میان «ایروان» و «باکو» در سه ماه گذشته هر دو طرف به تماس‌های ایران و پیشنهادهای سازنده آن واکنشی مثبت نشان دادند.

این در حالی بود که سیر وقایع تنش برانگیز این حوزه برای تبدیل نشدن به یک بحران به مدیریت هوشمندانه‌ای از سوی ایران نیاز داشت که از سوی دولت سیزدهم پی گرفته شد. مناسبات دولت سیزدهم با جمهوری آذربایجان و ارمنستان پس از رفت آمدهای مقامات عالی اجرایی و وزرای خارجه دو کشور در دولت سیزدهم به تصمیم برای برقراری روابطی استراتژیک سیاسی – اقتصادی رسیده است که در تضمین تحقق خود از همراهی بازیگران بزرگ حوزه آسیا از جمله چین و روسیه نیز برخوردار است.

چنانکه روس‌ها در گذشته به‌دلیل عدم حضور در برنامه‌های مشترک ایران و کشورهای حوزه قفقاز و آسیای میانه نقش دست‌انداز را ایفا می‌کردند در دیپلماسی همه جانبه‌گرا، اعتمادساز و تنش‌زدای دولت سیزدهم به شریکی برای تحقق همکاری‌های منطقه‌ای تبدیل شده‌اند.

این دو کشور مهم حوزه قفقاز ذیل سیاست هوشمندانه دولت سیزدهم و ابتکار عمل خلاقانه رئیسی در حاشیه اجلاس «اکو» عملاً وارد عرصه همکاری‌های جدید اقتصادی شدند تا این واقعیت که دیپلماسی تا چه اندازه معجزه بن‌بست‌هاست، بیش از هر وقت دیگری هویدا شود.