احمدرضا تمدن، تحلیلگر مسائل اروپا- با پایان دور جدید مذاکرات در شهر وین، دو  طرف درحالی به پایتخت‌های خود بازگشتند که طرف‌های غربی نیازمند اتخاذ تصمیمات جدیدی درخصوص مطالبات و پیشنهادات گروه‌ مذاکره‌کننده ایران بودند. طبق آن‌چه در رسانه ملی گفته شد، طرف‌های غربی برای انجام مشورت در پایتخت‌های متبوعشان میز مذاکرات را ترک گفته‌اند و درکل، مذاکرات مثبت ارزیابی می‌شود. این درحالی است که رسانه‌های غربی، علت ترک میز مذاکرات را متوجه ایران دانسته‌اند. به گفته مقامات حاضر در وین، نظرات جدید و متفاوت گروه مذاکره‌کننده ایران با آن نقطه پیشین در دولت آقای روحانی که دو طرف بر سر آن به جمع‌بندی رسیده بودند تفاوت دارد و آن‌ها را غافلگیر کرده است.

ارزیابی دیدگاه رسانه‌های غربی درخصوص دور جدید مذاکرات وین نشان می‌دهد این رسانه‌ها با تغییر بافتار و فضای بازی از میز مذاکره به شرایط داخلی ایران، تلاش دارند با القای این‌که آخرین بارقه‌های امید به توافق، به‌خاطر مطالبات جدید ایران رو به خاموشی است، مذاکره‌کنندگان ایرانی را مقصر جلوه دهند. به‌رغم جدیت و عملگرایی گروه مذاکره‌کننده ایرانی در وین، این رسانه‌ها با موج‌سواری بر موضوعات حقوق‌بشری، گروه ایرانی را نماینده رئیس‌جمهوری تندرو معرفی می‌کنند که درخواستشان با رویکرد رئیس‌جمهور مصلحت‌اندیش پیشین متفاوت است؛ درصورتی‌که از سال ۲۰۱۸، رئیس‌جمهور پیشین و وزیرامورخارجه ایشان، گفتگوها و در این اواخر، شش دور مذاکره بی‌نتیجه با غرب داشتند، اما ماحصل آن نشان داد طرف غربی مایل به احیای روح اقتصادی برجام نیست.

این موضع‌گیری رسانه‌های غربی، حاکی‌از نگرانی طرف مقابل از مطالبات جدید ایران مبنی‌بر لغو گسترده تحریم‌ها و دریافت تضمین ازطرف مقابل برای اجرای هرگونه توافق احتمالی است که بعید به‌نظر می‌رسد آن‌ها قصد پذیرفتن این مسئولیت‌ها را داشته باشند؛ لذا تلاش می‌کنند در نگاه مخاطب، پیش‌شرط‌ها و مطالبات طرف ایرانی را نامشروع و خارج از چارچوب دور قبل مذاکرات نشان دهند. این رسانه‌ها با جبهه‌گیری نسبت‌به درخواست ایران مبنی‌بر لغو تمامی تحریم‌هایی که آمریکا پس‌از خروج از برجام علیه ایران تصویب و اعمال کرده است، خواهان گرفتن امتیازاتی مابه‌ازای آن و حتی بیشتر از امتیازاتی شده‌اند که ایران در سال ۲۰۱۵ مخصوصاً دررابطه‌با حق مشروع و قانونی غنی‌سازی واگذار کرد. در بحث تضمین عدم خروج نیز غرب اقدامی برای جلب نظر ایران نکرده است. فایننشال‌تایمز درهمین‌راستا می‌نویسد مطالبه ایران جهت تضمین اجرایی شدن توافقنامه احتمالی در دوران ریاست‌جمهوری بایدن، موضوعی غیرممکن و درواقع غیرسازنده است.

از طرفی می‌بایست به این واقعیت توجه داشت که غرب نیز به‌شدت نگران پیشرفت‌های بزرگ هسته‌ای ایران پس‌از خروج آمریکا از توافقنامه برجام است. غرب به‌درستی دریافته است چرخه علوم هسته‌ای به‌نحوی ریشه‌دار در ایران شکل گرفته و دیگر امکان بازگشت به صفر هسته‌ای وجود ندارد. همان‌طور که بارها دیده شد به‌رغم خرابکاری‌هایی که رژیم صهیونیستی تلاش دارد در تأسیسات اتمی ایران ایجاد کند، این صنعت کشور همچنان درحال رشد و بالندگی است‌. بنابراین، این‌گونه به‌نظر می‌رسد که در پشت هیاهوهای رسانه‌ای، این تردید وجود دارد که غرب یا باید خود را برای مواجهه با ایرانی آماده سازد که همواره در لبه فناوری اتمی قرار دارد و هر زمان اراده کند می‌تواند در مدت کوتاهی به اهداف اتمی خود (هرآن‌چه که باشد) دست یابد یا با مصالحه با ایران، با اعطای مشوق‌های اقتصادی پُررنگی، موفق به اعمال محدودیت‌های طولانی‌مدت و بی‌سابقه بر فعالیت‌های اتمی ایران از راه توافقی متفاوت شود.

برخی سیاستمداران غربی درمیان بحث‌های مذاکرات، هنوز به راهبرد نخ‌نمای تغییر نظام چنگ می‌زنند و امید دارند با طولانی شدن فرایند مذاکرات بدون تحقق اقدامی خاص (نظیر حمله نظامی و غیره) به افزایش التهابات درونی ایران دامن بزنند. باوجوداین‌، بعید به‌نظر می‌رسد اتفاقات و التهاباتی مشابه بتوانند تأثیر چندانی بر تصمیمات نظام سیاسی ایران در عرصه بین‌المللی داشته باشند و احتمال دارد سیاستمداران واقع‌بین در غرب این واقعیت را در محاسبات خود به‌عنوان یک پیش‌فرض مسلم در نظر داشته باشند و درعمل به‌سمت یک توافق واقعی با گروه مذاکره‌کننده ایران حرکت کنند.

درپایان، غرب باید به این درک برسد که در دولت عملگرای سیزدهم، درصورت پافشاری غرب بر برخی مواضع و مقصر جلوه دادن ایران، بی‌شک ایران به گسترش فعالیت‌های اتمی خود خارج از برجام ادامه خواهد داد و نظام سیاسی همزمان تحمل تحریم‌ها و در‌عین‌حال انفعال در موضوع هسته‌ای را نخواهد پذیرفت، همان‌طور که در سال‌های گذشته این مهم بارها مشاهده شده است. ژاپن کشوری است که بمب اتم ندارد، اما اگر روزی بخواهد به این سلاح دست یابد، به‌واسطه فناوری‌های بالایی که در اختیار دارد فقط چند روز یا چند هفته با ساختن تسلیحات هسته‌ای فاصله خواهد داشت. پرسش این‌جاست که آیا غرب همزیستی با ایرانی را که به‌سمت‌ وضعیتی مشابه با ژاپن در حرکت است می‌پذیرد؟ درصورت به‌دست نیامدن توافق، این حرکت ازسوی ایران محتمل خواهد بود. باید در انتظار روزهای آتی باشیم که طی آن شاهد مذاکراتی سخت خواهیم بود و درنهایت خواهیم دید نتیجه مذاکرات غرب با گروهی از دیپلمات‌های ایرانی که به‌زعم آن‌ها مطالباتی متفاوت با گروه قبل دارند چه خواهد بود.

تحلیل‌گران محترم یادداشت‌های خود را به آدرس ایمیل فرهنگ دیپلماسی (info@farhangdiplomacy.com) ارسال کنند.